PODCASTS | herbeleef de conferentie van valérie pihet

DSC07470

Elk jaar organiseert het Adviescentrum voor de projectoproep Co-Creation (CACOC) een herfstconferentie om met een buitenstaander na te denken over de uitdagingen van co-creatieonderzoek. Dit jaar hebben we Valérie Pihet uitgenodigd, een onderzoekster op het kruispunt van kunst en menswetenschappen, die momenteel promoveert aan EUR Artec (Université Paris Lumière) en het Laboratoire des Théories du Politique (LabTop-Cresppa, Paris 8) op de uitdagingen van multidisciplinaire evaluatie. Sinds 2012 is ze mede-directeur van “Dingdingdong”, een instituut voor de coproductie van kennis over de ziekte van Huntington, dat ze samen met Emilie Hermant heeft opgericht. Samen publiceerden zij in 2017 Le Chemin des possibles, la maladie de Huntington entre les mains de ses usagers, uitgegeven door Dingdingdong.

+ Meer over haar biografie HIER

Tijdens deze conferentie deelde Valérie Pihet met ons een deel van de resultaten van een onderzoek dat zij voor de Carasso Foundation heeft uitgevoerd, betreffende de kwalitatieve analyse van 15 Franse projecten waarvan de praktijk zich situeert tussen kunst, wetenschap en maatschappij. In de vorm van vragen en antwoorden gaat het CACOC hieronder in op de belangrijkste vragen die tijdens deze conferentie zijn gesteld, en de interpretatie daarvan in het kader van de door Innoviris gefinancierde Co-create projectoproep.

Co-creatie, coproductie of co-constructie van kennis?

Het probleem van de woordenschat onthult de moeilijkheid en de complexiteit van het benoemen van de praktijken die eronder vallen. Hoewel “co-creatie”, “coproductie” en “co-constructie” van kennis vergelijkbaar zijn in termen van de wens om samen onderzoek te doen rond een probleem, kunnen ze verschillende betekenissen hebben, afhankelijk van de intenties en praktijken van degenen die ze gebruiken. Een gemeenschappelijk probleem bij deze drie termen is het begrip ervan door mensen die niet gewend zijn ermee om te gaan. 

Valérie Pihet gebruikt in haar lezing de term “coproductie van kennis”, waarbij het gaat om “het doen en de knowhow van alle praktijken”, gebaseerd op het principe dat “kennis altijd wordt geproduceerd, vervaardigd”. Bij coproductie wordt geen hiërarchisch onderscheid gemaakt tussen leken-, artistieke en wetenschappelijke kennis. Bovendien heeft deze term het voordeel dat hij de “productie van objecten” tijdens het hele onderzoeksproces benadrukt, zegt ze, of het nu gaat om kunst-, wetenschappelijke, technische of methodologische objecten.

De term “co-creatiegebruikt door de Co-create projectoproep, draagt de wens in zich om “andere manieren voor te stellen om de productie en verwerving van innovatieve kennis te benaderen door meerdere vormen van kennis te integreren”

In beide gevallen beantwoordt de co-constructie van kennis aan de noodzaak om antwoorden te vinden in het licht van steeds complexere en onderling verweven crises. De complexiteit van de maatschappelijke kwesties die in CC-projecten worden aangepakt, vereist immers de productie van systemische kennis. Dit kan alleen worden bereikt door een transdisciplinaire aanpak, d.w.z. “wanneer geïnstitutionaliseerde kennis botst met niet-geïnstitutionaliseerde vormen van kennis”, benadrukt Pihet, wat zich vertaalt in “meervoudige kennis die de wetenschappelijke disciplines overstijgt” in het CC programma.

Bij co-onderzoek is de productie van kennis niet langer de taak van academische onderzoekers of expertisecentra alleen.

De objecten die tijdens het co-onderzoeksproces worden geproduceerd, zijn allemaal tussenobjecten die absoluut moeten worden ontwikkeld, met name omdat ze een echte uitdaging vormen op het gebied van documentatie, waardoor het mogelijk wordt om het binnen een co-onderzoeksteam afgelegde pad te herleiden. Het CACOC biedt een hele reeks hulpmiddelen ter ondersteuning en reflectie over dit onderwerp.

Is er een "juiste" manier om co-onderzoek te doen?

Valérie Pihet identificeerde in haar onderzoek “vijf modaliteiten van kenniscompositie” die naast elkaar kunnen bestaan en evolueren. Ook hier dient het benoemen en definiëren van een wijze van kenniscoproductie om “te kijken naar het werk dat wordt gedaan”.

1. Coproductie: wanneer belanghebbenden ervoor kiezen om samen te werken aan een gemeenschappelijk object;

2. Co-exploratie van belanghebbenden rond een gemeenschappelijk object, maar die niet leidt tot gezamenlijke producties;

3. Co-exploratie rond een gemeenschappelijk object dat leidt tot gemeenschappelijke producties;

4. Kruisbestuiving: wanneer belanghebbenden hun respectieve praktijken voeden, maar niet noodzakelijk met hetzelfde object/belang of een gemeenschappelijk productieperspectief;

5. Samenwerking: wanneer belanghebbenden een beroep doen op elkaars expertise voor hun eigen vragen en/of om de doelstellingen van het project te bereiken.

Pihet benadrukt dat de coproductie van kennis een uiterst veeleisende uitdaging is voor onderzoeksteams, ondanks goede bedoelingen. Co-onderzoek vereist namelijk constante en permanente onderhandelingen tussen de actoren die rond hetzelfde project zijn verzameld.

Deze onderhandelingen betreffen drie gebieden:

1. Arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden

2. Methoden en instrumenten

3. Productie en instellingen

De voorwaarden moeten zo worden geschapen dat elke bij het co-onderzoek betrokken actor zijn of haar belang vindt, zich vertrouwd voelt en “op gelijke voet” wordt behandeld bij de coproductie van kennis.

Deze onderhandelingsmomenten zijn inherent aan co-onderzoek en impliceren soms een vertraging om tot een gemeenschappelijk akkoord te komen. Het zijn ook deze momenten die “het onderzoek maken”. Ook hier biedt het CACOC een reeks hulpmiddelen ter ondersteuning.

Wat betekent het om bezorgd te zijn?

Op basis van haar ervaring bij het Dingdingdong Instituut, dat zij samen met Emilie Hermant heeft opgericht, en op basis van de pragmatische filosofie van John Dewey, verdedigt Valerie het idee dat er voor elk probleem een publiek bestaat, en dat het de taak is dat publiek op te bouwen:

Volgens de pragmatische filosoof John Dewey is onderzoek, het onderzoek waarmee onderzoekers en kunstenaars zich bezighouden, op zich al een ervaring die de lopende ervaring aanvult en uitbreidt naar andere mogelijkheden. Met andere woorden, om de term politiek zijn volle betekenis te geven, het onderzoek is ook de opkomst van het publiek. Het publiek in het enkelvoud bestaat niet, in de zin van het soevereine volk vertegenwoordigd door zijn officiële gekozen vertegenwoordigers en belichaamd door de staat. Integendeel, voor elke “oorzaak” of “probleem” moet een publiek ontstaan.” Er is dus niet één, maar meerdere publieken – geïnteresseerd in en getransformeerd door concrete problemen – die verschijnen en verdwijnen, afhankelijk van hun staat van oplossing. Als er sprake is van een “crisis van het publieke”, dan is dat in de zin van Dewey, die van het spontaan ontstaan van publieken die zich bezighouden met het verdedigen van hun belangen op dat moment.”  Dewey (J.), The Public and its Problems (1927), trans. Joëlle Zask, Gallimard, 2003.

De betrokken actoren zijn volgens Pihet een kern van actoren die zich verenigen om de problematische situatie te veranderen, en die eventueel een publiek moeten mobiliseren. Dus, in plaats van te proberen een groot, onbekend publiek te “bereiken” of bewust te maken, houdt de coproductie van kennis in dat men zich afvraagt: hoe kunnen we een publiek rond het probleem opbouwen? En welke apparaten moeten daarvoor worden gemaakt?

In de Co-create projectoproep wordt deze vraag echter anders gesteld. Om co-creatie aan te gaan, moet eerst gewerkt worden aan het creëren van een betekenisgemeenschap. Dit betekent dat het werk van het identificeren, mobiliseren en opbouwen van een gemeenschap van betekenis moet plaatsvinden voordat de aanvraag wordt ingediend. Niettemin is de eerste fase van het project, “phasing-in” genoemd, die 18 maanden duurt, voor sommige projecten de gelegenheid om hun gemeenschap van betekenis te versterken, wanneer het consortium, Innoviris en de jury van mening zijn dat er een gebrek is aan vaardigheden, verbonden actoren en gekoppelde kennis om de uitdagingen van co-onderzoek aan te gaan en samen een transformatie te overwegen.

In nog andere gevallen komt het publiek spontaan in actie om een dringende kwestie aan te pakken, zoals in het geval van de gemeenschap van vrouwen in Bure die zich organiseerde tegen het begraven van radioactief afval onder hun grond, of de leden van het Brusseau-project, die zich organiseerden tegen het voorgestelde stormbekken op het Flageyplein in Brussel, waaruit vervolgens een CC-project ontstond. 

In alle gevallen is “aanvaarden dat men betrokken is, aanvaarden dat men getransformeerd wordt”, zoals Pihet opmerkt. Voor elke onderzoeksactie moet men zich afvragen: Wie is het doelpubliek? Wat moet er worden veranderd om de situatie voor elke bij het probleem betrokken actor bevredigend te maken? Elke actor moet zich betrokken voelen en “belang vinden” bij het co-onderzoek. Hiervoor is het ook belangrijk om de manieren te beschrijven waarop elke stakeholder samenwerkt om de verschillende praktijken te begrijpen die betrokken zijn bij de co-constructie van kennis (zie de vraag “Is er een “juiste” manier om co-onderzoek te doen?”).

“Volgens de pragmatische filosoof John Dewey is onderzoek, het soort onderzoek waarmee onderzoekers en kunstenaars zich bezighouden, op zichzelf al een ervaring die iets toevoegt aan de ervaring die aan de gang is en deze uitbreidt naar andere mogelijkheden. Met andere woorden, om de term “politiek” zijn volledige betekenis te geven, onderzoek gaat ook over het ontstaan van publiek. Het publiek in het enkelvoud bestaat niet, in de zin van het soevereine volk dat vertegenwoordigd wordt door zijn officieel gekozen vertegenwoordigers en belichaamd wordt door de staat. Integendeel, voor elke “zaak” of “probleem” moet er een publiek ontstaan. Er is dus niet één, maar meerdere publieken – geïnteresseerd in concrete problemen en erdoor veranderd – die verschijnen en verdwijnen, afhankelijk van hoe ze worden opgelost. Als er sprake is van een “crisis van het publiek”, dan is dat, in de zin van Dewey, het spontaan ontstaan van publieken die zich op dat moment bezighouden met het verdedigen van hun belangen”. Dewey (J.), Het publiek en zijn problemen (1927), trans. Joëlle Zask, Gallimard, 2003.

Volgens Pihet zijn de betrokken actoren een kern van actoren die zich verenigen om de problematische situatie te transformeren, die mogelijk het publiek moeten mobiliseren. Dus in plaats van te proberen een groot, onbekend publiek te “bereiken” of bewust te maken, houdt de coproductie van kennis in dat men zich afvraagt: hoe kunnen we een publiek rond het probleem opbouwen? En welke mechanismen moeten er gecreëerd worden om dit te doen?

In Action Co-création wordt deze vraag echter anders gesteld. Om aan co-creatie te kunnen doen, moet er eerst gewerkt worden aan het creëren van een betekenisgemeenschap. Dit betekent dat het identificeren, mobiliseren en opbouwen van een betekenisgemeenschap moet plaatsvinden voordat de aanvraag wordt ingediend. Niettemin is de eerste fase van het project, bekend als “phasing-in”, die 18 maanden duurt, voor sommige projecten een kans om hun betekenisgemeenschap te versterken, wanneer het consortium, Innoviris en de jury van mening zijn dat er een gebrek is aan vaardigheden, verbonden spelers en gekoppelde kennis om de uitdagingen van gezamenlijk onderzoek aan te gaan en samen een transformatie te bedenken.

In weer andere gevallen komt het publiek spontaan in actie als reactie op de noodzaak om een dringende kwestie aan te pakken, zoals in het geval van de vrouwengemeenschap in Bure die zich organiseerde tegen het begraven van radioactief afval onder hun grond, of de leden van het Brusseau-project die zich organiseerden tegen het voorgestelde stormbekken op het Flageyplein in Brussel, waaruit vervolgens een CC-project ontstond.

In alle gevallen, zoals Pihet aangeeft, “betekent accepteren dat je beïnvloed wordt, accepteren dat je veranderd wordt”. Voor elk onderzoeksproject moeten we ons afvragen: op wie richten we ons? Wat moet er veranderd worden om de situatie bevredigend te maken voor iedereen die bij het probleem betrokken is? Elke belanghebbende moet zich betrokken voelen en “interesse vinden” in co-onderzoek. Om dit te bereiken, is het ook belangrijk om de manieren waarop elke stakeholder samenwerkt te beschrijven, om de verschillende praktijken te begrijpen die betrokken zijn bij de co-constructie van kennis (zie de vraag “Is er een ‘juiste’ manier om co-onderzoek te doen?”).

Hoe kunt u voorkomen dat u wordt geëvalueerd?

Evaluatie is een complex proces, omdat er verslag moet worden gedaan van activiteiten en tegelijkertijd kennis moet worden geproduceerd. Hoe kunnen we actoren worden in de evaluatie en er niet aan onderworpen worden? Dit is een idee dat Pihet naar voren brengt en dat doet denken aan de vragen van evaluatie en zelfevaluatie van CC co-onderzoek. 

Om deze vraag te beantwoorden is het eerst nuttig om de begrippen “communicatie”, “verspreiding” en “valorisatie”, begrippen die in de praktijk vaak worden verward, ter discussie te stellen en te analyseren hoe zij zich onderscheiden van de evaluatieactiviteit, die vaak wordt beschouwd als “het laatste wiel aan de wagen”. Pihet maakt het volgende onderscheid:

  • Waardering: vaststellen van waarden en leren die door een project mogelijk worden gemaakt
  • Evalueren: het belang ervan voor elke stakeholder beoordelen
  • Waarderen: manieren vinden om ze te verbeteren / de waarde van het leren verhogen
  • Controleer de effecten: het duurt vaak even voordat de effecten merkbaar zijn.

Anderzijds is het nuttig om de evaluatie opnieuw te situeren, in de zin van het identificeren van gemeenschappelijke leerervaringen en het weten hoe deze te delen. Dit maakt de coproductie van kennis zichtbaar.

© 2024. Cette œuvre est sous licence ouverte CC-BY-NC-SA (Auteur: Confluences)